Bu sözlükte, Internet hakkındaki sözcüklerin anlamlarına olduğu kadar, bir çok püf noktasına, web sitelerine bağlanırken yapmanız gerekenlere ve ileriye dönük kavramlara yer verilmiştir. Bir çok terim anlatılırken daha çok bilgi alabileceğiniz bağlantılar da vardır.
Anchor HTML dosyalarında kullanılan "anchor" aktif döküman içinde başka bir bölgeye gitmek veya bambaşka bir sayfaya dallanmak için kullanılır. (Genellikle altı çizili mavi bir metin şeklindedir.)
AOL AOL, America On Line'ın kısaltılmasından oluşmuştur. Sadece Amerikada 4.5 milyon kullanıcısı olan America On Line her ne kadar ev kullanıcılarına hizmet veren bir sistem olsa da Internet erişimi de sağlamaktadır. Maalesef Türkiyede AOL bağlantısı sağlayan bir kuruluş yoktur.
Archie Sayısı, binleri aşan ftp sitelerinden, istediğiniz dosyaları bulabilmeniz için gerekli olan bir veritabanı araştırma aygıtıdır. Archie'yi kullanarak istediğiniz dosyayı, isme, konuya yada anahtar sözcüğe göre aratabilirsiniz. Bu günlerde Web siteleri de bu tip özellikler kazandığı için Archie'lerin kullanımı gittikçe azalmaktadır.
Attribute HTML sayfalarında kullanılan kontrollerin (TAG) aldığı parametrelerdir. Her bir parametre kontrole yeni bir özellik ekler. Bazı parametreler değer alır bazıları ise olduğu gibi kullanılır.
Awk Unix'in özelliklerini de taşıyan oldukça güçlü bir "yığın dilidir." Awk, Unix kabuğunun dosya işleme arabirimlerine, "C" benzeri yapısal programlama gibi bir çok ilave getirir.
Backbone Büyük veri kapasitesine sahip bir ağı besleyen hızlı bir hat veya bir seri bağlantıdır.
Backgrounds HTML özgün Web sayfaları hazırlamanız için beğendiğiniz resimleri arka-fon olarak kullanmanıza izin verir. HTML 3.0'ı destekleyen tüm Web tarayıcıları sayfanızın arka fonuna koyduğunuz resmi görüntüleyebilir. Bunu yapmak için BODY tanımının hemen yanına BACKGROUND tag'ını eklemelisiniz. Mesela "duvar1.gif" isimli bir resmi arka fon yapmak için aşağıdaki satır yazılmalıdır:
< body background="duvar1.gif">
HTML herhangi bir resmi arka fon yapabildiği gibi resim kullanmadan arka fon rengini de değiştirebilir. bunun için yine BODY'nin ardından BGCOLOR="RRGGBB" parametresini kullanmalısınız. RR, GG ve BB, kırmızı, yeşil ve mavi renklerin ne oranda karıştırılacağını gösteren Hex sayılardır. Bu sayıların her biri ondalık düzende 1'den 255'e kadar bir sayı olabilir. Örneğin arka fon rengini beyaz yapmak için:
< body bgcolor="#ffffff">
gibi bir satır kullanmalısınız. Arka fona konulmak istenen bir resim her zaman Web tarayıcı tarafından döşenecektir böylece ufacık bir resimle etkileyici arka fonlar yaratmam mümkündür.
Backlinking Backlinking geçen senenin sonlarında Lycos tarama servisi tarafından düşünülmüş zekice bir özelliktir. Hiç bir Web servisi sizi başka servislere bağlayıp sonra unutulmak istemez. Bu yüzden Lycos, sizi başka bir servise bağladıktan sonra geri dönebilmenizi sağlayan bir sistem geliştirmiştir.
Bandwidth "Bandwidth" bir aygıtın algılayabileceği elektrik frekans alanıdır. Bu terim iletişim teknolojisinde bir taşıma ölçüsü olarak kullanılır. Bu terimin Internet'teki anlamı ise belirli bir sürede ne kadar bilgi akışı sağlandığıyla ilgilidir.
Body HTML sayfalarında kullanılır. HTML sayfalarını oluşturan kodları barındıran "Başlık" ile "Son" arasındaki bölümdür.
Browsers (Web tarayıcı) World Wide Web üzerinde dokümanların transfer edilip görüntülenmesini sağlayan programlara "browser" adı verilir. Sakın Web tarayıcıların Netscape, MS Internet Explorer ve Mosaic'le sınırlı olduğunu sanmayın.
CGI (Common Gateway Interface) Web tarayıcılarının Web Hizmetçileri ile iletişim kurmasını sağlayan arabirimdir. Web tarayıcıları CGI aracılığıyla, HTML içindeki formları ve döküman kaynaklı sorgulayıcıları Web hizmetçilerinin anlayabileceği hale sokarlar.
Character entity Standart olmayan karakterler de HTML sayfalarınız içinde yer alabilir. Böyle karakterler (veya karakter katarları) bir "&" işareti ve ":" işareti arasına yazılır.
Clickable map ("tık"lanabilir harita) HTML'nin bu özelliğini kullanarak bir resmin değişik yerlerine tıklandığında kullanıcıyı bambaşka adreslere taşımasını sağlayabilirsiniz.
Client Internet üzerindeki bir sunucuya bağlanmış olan "müşteri" makinaya "client" ismi verilir.
Compuserve Compuserve’de America On Line gibi dünyanın en büyük on-line servislerinden biridir. Aradaki fark Compuserve'ün daha çok iş dünyasına yönelik olmasıdır. Compuserve'den Internet'in bir çok servisine metin-tabanlı bağlanabilirsiniz. Compuserve aynı zamanda Spry Inc firmasının da sahibidir. Bu yüzden Spry Inc'e ait olan Mosaic web tarayıcısının promosyonlarını gerçekleştirmektedir. Compuserve, yakında kendisi dışında Internet'e ayrı bir tarayıcıyla bağlanmak istemeyenler için Microsoft Internet tarayıcısının özel bir sürümünü destekleyecektir.
Conferancing (konferans) Web üzerinde, iki yada daha fazla bilgisayar aracılığıyla, yüzyüze, görsel ve sesli iletişimdir. Günümüzde hatların elverişsiz olması nedeniyle eş-zamanlı bir görüşme sağlamak olanaksızdır. Web'ler bu tip iletişimi sağlamak açsınıdan BBS'lerden daha elverişlidir.
Cyberspace Bu kelime aslında "William Gibson"un yazdığı "Neuromancer" adlı kitapta ses görüntü ve histen oluşan sanal çevreyi tanımlamak için kullanılmıştır. Günümüzde ise "Cyberspace" dünya üzerindeki bilgisayar ağlarının oluşturduğu devasal bilgi akışını tanımlamak için kullanılıyor.
DNS (Domain Name System) Bağlanılan sunucu ismini açık Internet adresine çevirmek için kullanılan bir mekanizmadır. Internet üzerinde aynı adlı iki veya daha fazla sunucu isminin olmaması da yine DNS sistemi sayesinde gerçekleşmiştir.
Document (döküman) Bir HTML dosyasının tüm içeriğine birden döküman denir.
Domain name Internet sitesini tanımlayan isimdir. Bir "Domain Name" noktalarla ayrılan iki yada daha çok parçadan oluşmak zorundadır. Bir makinenin birden çok ismi olabilir, fakat bu adreslerin hepsi aynı makineyi işaret eder. Ortada, gerçek bir bilgisayar olmamasına karşın bir "domain name" olabilir. Bu, Internet'te bir Web sayfası olmasını isteyen firmalar tarafından sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Bu erişimi sağlayan firmalar genellikle "Internet Erişim Sağlayıcılarıdır. Web sayfasına gelen postalar öncelikle ana makina tarafından alınıp, sonradan yalancı "domain name"e sahip makinaya iletilir.
DTD (Document Type Definition / Döküman Tipi Tanımı) Döküman içinde kullanılabilecek yapısal elementleri, takıları ve formları kapsayan biçimsel bir SGML tarifnamesidir.
E-mail (elektronik-posta) Internet'e bağlı makineler birbirlerine elektronik-posta atmak suretiyle haberleşebilirler. Elektronik-postalar'a tarih, saat, gönderen kişi, postayı alması gereken kişi, ve postanın konusu mutlaka yazılmalı, sade ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.
Footer HTML dökümanının "dip" bölümüdür. Bu bölümde genellikle tarih, yapımcı ve döküman hakkında bilgiler bulunur.
Forms HTML sayfalarında Web servisine bağlanan kullanıcıdan Web tarayıcısı sayesinde bilgi almak için kullanılır. Daha sonra bu bilgiler sunucu makinede kurulu olan özel bir programla değerlendirilir. Web sayfaları üzerinde formlar yaratmak için CGI programlamayı bilmek gerekir.
Ftp File Transfer Protocol sadece bir protokol değildir, bu protokoll Internet üzerinde veri yollamanın ve almanın en çok kullanılan biçimidir. FTP kullanılarak başka bir Internet sitesine "login" olunur ve buradaki dosyalara "site sorumlusu"nun hak tanıdığı kadar erişim sağlanır.
Gateway Gateway, teknik olarak aynı türden olmayan iki protokol'ün anlaşmasını sağlayan donanım yada yazılım anlamına gelir. Örneğin Compuserve'ün kendi mesaj formatı ile Internet e-mail formatı arasında değişimi sağlayan bir "geşiç kapısı" vardır. Ama bu terim Internet üzerinde genellikle, bir sistemden diğer bir sisteme geçiş sağlayan bir mekanizmayı anlatır.
GIF Graphics Interchange Format, grafik dosyalarını sıkıştırmak ve böylece veri aktarma zamanından tasarruf etmek amacıyla Compuserve tarafından yaratılmış bir grafik formatıdır. Web dökümanlarında sık sık kullanılır.
Gopher Internet üzerinde hypertext kullanmadan değişik menülerdeki materyallere ulaşmayı sağlar.
Grafikler Daha büyük olmaları ve yavaş yüklenmelerine rağmen grafiklerin görsel çekiciliği her zaman web servislerini onları bolca kullanmaya itmiştir. Günümüzde Internet üzerinde sıkça kullanılan ve güçlü sıkıştırma algoritmalarına sahip iki grafik formatı vardır: GIF ve JPEG. Grafikler hakkında ipuçları istiyorsanız bir UseNet haber grubu olan comp.infosystems.www.authoring.images adresine bağlanabilirsiniz
Groupware Aynı bilgiler üzerinde çalışan, aynı binada, odada veya ağ üzerinde çalışan bir grup insan için tasarlanan programlara denir.
Heading (Başlık) HTML dökümanlarında genellikle yazının başlığının ve genel tanımların bulunduğu bölgedir. < head > ve < /head > takıları arasına yazılır.
HotJava Sun MicroSystems tarafından tasarlanmış Mosaic-tipi web tarayıcılarına alternatif olarak tasarlanan yeni bir Java destekli web tarayıcısıdır. Özellikle "etkileşimli" web sayfaları geliştirmek isteyenler için tasarlanan bu tarayıcının yapımı henüz bitmemiştir.
HTML HTML (HyperText Markup Language) World Wide Web'in bilgi görüntülemekte kullandığı dosya formatıdır. HTML sayfaları kullanarak metinler değişik şekillerde ekrana getirilebilir, sayfalara resim, ve ses eklenebilir.
HTML zaman zaman bir programlama dili olarak nitelendirilir fakat bu yanlıştır. HTML sadece sayfanın oluşturulması için bazı biçimleri ve eklentileri içerisinde barındırır, bu yönüyle HTML bir dil olmaktan çok masaüstü yayıncılığa daha yakındır. Günümüzde HTML sayfalarının kolayca oluşturulabileceği editörler mevcuttur.
HTTP Internet üzerinde HTML sayfalarının aktarılması için "HyperText Transport Protocol" isimli standart bir protokol kullanılır. Hiç şüphe yok ki World Wide Web üzerinde ençok kullanılan (ve en önemli) protokoldür.
Hypermedia Az kullanılan bir terimdir. Metin, grafik, ses, hareketli görüntü gibi Internet üzerinde iletişimi mümkün olan her türlü medyayı ifade eder.
Hypertext HyperText, dökümanları biçimlendirmek, resim eklemek, bağlantılar yaratmak için kullanılan methotdur.
Hypertext link / hyperlink HTML sayfasında bir takı (tag) kullanılarak başka bir dosya ile oluşturulan bağlantıdır.
Imagemap Imagemap bir çok bağlantı barındıran bir grafiktir.
Interlaced GIF'ler Normal bir GIF resmi HTML sayfası yüklenirken yukarıdan aşağıya doğru yüklenir. Eğer GIF veya JPEG formatındaki resminiz "Interlaced" özelliğine sahipse. HTML sayfanız yüklenirken kademe kademe, çözünürlüğü gittikçe artarak görülecektir. Böyle GIF dosyaları kullanıcıya, dosya daha hızlı yükleniyormuş hissi verir. (Aslında daha hızlı yüklenmez, sadece bir göz yanılmasına neden olurlar.) GIF'lerinizi bu formatta kaydetmeniz aynı zamanda kullanıcıya nasıl bir resmin yükleneceğini önceden bilme şansı verir.
IP
1. Internet Protocol - Internet'in temel işletme protokolüdür.
2. Internet Provider - yada Internet Access Provider. Kendi servisleri üzerinden başka kullanıcıları Internet'e bağlayan, genellikle ticari amaçlı kuruluşlardır.
IP address Internet üzerindeki her makine sadece bir tane IP numarasına sahip olabilir. Buna karşılık kullanıcıların servis isimlerini daha rahat hatırlamaları için makinelere bir yada daha fazla "Domain Name" atanabilir. IP adresi noktalarla bölünmüş 4 sayıdan oluşur. (Örnek: 194.72.183.106)
Java Sun Microsystems'in yarattığı kolay kullanılır, güvenli, nesneye dayalı ve güçlü bir programlama dilidir. HTML dilinin eksiklerini kapamaya yöneliktir. Bu dil Netscape 2.0 veya Sun Microsystems'in HotJava web tarayıcısıyla görüntülenebilir. Ayrıca bir derleyiciye gerek yoktur.
JPEG Joint Photographic Experts Group sözcüklerinin kısaltılmasından meydana gelen grafik formatıdır. Çözünürlüğü ve renk sayısı çok fazla durağan grafikleri yüksek oranda sıkıştırıp saklayabilen bir formattır. JPEG formatı grafik dosyalarında sıkıştırma yaparken "tolerans oranları" kullanır. Bu oranlar dosyanın gerçeğe yakınlık derecesini belirtir.
Link (bağlantı) HTML bağlantıları döküman içinde sizi başka bir konuma, aynı serviste başka bir dosyaya veya bambaşka bir servise yollayabilir. Not: Bağlantılar genellikle mavi ve altı çizili metinden oluşur.
Listserv Çok kullanılan bir e-mail programıdır. Kullanıcılara posta listeleribe abone olma, katkıda bulunma ve çıkma şansı verir.
Majordomo En çok kullanılan e-mail programıdır. Kullanıcılara posta listelerine abone olma, katkıda bulunma ve çıkma şansı verir.
Map Web tasarımında kullanılan, yüklenen grafiğin belirli bölgelerine basıldığında değişik bağlantıları çağırmak için kullanılan sistemdir.
Markup language Internet üzerinde dökümanlara biçim kazandırmak üzere hazırlanmış mark-up karakterlerini deşifre eden dile denir. Bilgisayara okunan dosyanın ekranda nasıl biçim alması gerektiğini anlatır. HTML Web sayfaları hazırlamak için geliştirilmiş bir mark-up dildir.
Metacharacter HTML dosyası içinde özel bir durumu gerçekleştirmek için kullanılan karakterlerdir. Bu karakterler parantez "( )", ve "&", diyez "#" ve noktalı virgüldür";".
MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) Internet üzerinde postalara grafik, sıkıştırılmış dosya gibi dökümanların iliştirilmesini sağlayan standarda verilen addır. MIME sayesinde bir postaya eklenen metin tabanlı olmayan (örneğin sıkıştırılmış bir dosya) bir dosya, ilişkisi bulunan program vasıtasıyla görüntülenir.
Mosaic NCSA tarafından tasarlanan Machintosh, Windows ve Unix ortamlarının tümünde birden çalışabilen ilk Web tarayıcısıdır.
Mpeg Hareketli görüntüleri 200:1 oranına kadar sıkıştırmaya yarayan oldukça etkili bir grafik formatıdır. Format sadece bir sonraki karedeki değişen pixelleri gözlemlediğinden sıkıştırma oranı durağan görüntülerde daha da artmaktadır. Motion Pictore Experts Group tarafından geliştirilen format PC'lerde oldukça çok kullanılmaktadır.
NCSA Mosaic web tarayıcısının yaratıldığı akademik bir kuruluş olan National Center for Supercomputer Applications'un kısaltılmışıdır.
Netscape Netscape firmasının bir ürünü olan Netsace Navigator NCSA tarafından geliştirilen Mosaic'in temelleri üzerine kurulmuştur. Şu günlerde 32 Bit sürümündeki Java eklemesiyle ve her sürümünde gelen yeniliklerle en çok aranan Web tarayıcısı durumuna gelmiştir.
Perl Unix altında CGI programlarına alternatif olarak çıkan güçlü bir programlama dilidir.
POP (Post Office Protocol) Herhangi bir SLIP, PPP bağlantı sağladığınızda genellikle bir POP hesabınız olur. Bu hesap postanızı atmak için e-mail programınızı kullanmanızı sağlar. Kısaltmanın diğer bir açılımı ise Point of Presence'dir
Port address TCP/IP tabanlı uygulamalar hattın diğer ucundaki bilgisayarla konuşmak için belirli bir port adresi kullanırlar. Port adresi, içinde verilerin nereden alınıp nereye verileceğini kesin olarak saptayan bir mekanizma barındırır.
PPP (Point to Point Protocol) Modem aracılığıyla seri bağlantılar gerçekleştirmede kullanılan yeni bir protokoldür. SLIP protokolüne göre hata düzeltme ve sıkıştırma özellikleri daha gelişmiş olduğundan bu protokolden %5-10 daha hızlıdır. Çoğu Web tarayıcısı PPP veya SLIP bağlantısı istemektedir.
Protocol Protokol, iki bilgisayarın birbirlerine veri yollarken izledikleri biçim, veri aktarma formudur. Protokoller bilgisayara alt düzey kodlar yollayarak iki makine arasındaki iletişimi sağlar.
RealAudio Web Tarayıcılara FM kalitesinde konuşma ve müzik dinlemek için eklenen bir programdır.
Search engines (arama servisleri) Kişileri istedikleri bilgiye veya Web sayfasına ulaştırmayı amaçlayan "Internet tarayıcı" servislerdir.
SGML (Standart Generalized Markup Language) Tüm platformlarda aynı olarak görülecek dökümanlar yaratmak için kullanılan ISO standartıdır.
SLIP Serial Line Interface Protocol (Seri Hat Arabirim Protokolü) TCP/IP'ye göre modası geçmiş bir iletişim protoklüdür. Protokolün amacı modem aracılığıyla, bir ağ ortamına tıpkı ağda bir kullanıcıymış gibi bağlanmaktır. Bu protokolün yerini fonksiyonları bakımından bir farkı olmayan fakat daha hızlı olan PPP protokolü almıştır.
Spider (örümcek) Web tarama servislerinin veritabanlarını büyütmek için bıkmadan, usanmadan yeni Web sayfaları ve onlara ait bağlantıları bulan programlara "örümcek" ismi verilir.
Tag (etiket) HTML'de dökümana biçim vermek için kullanılan etiketlerdir. Kaynak içinde kolayca fark edilirler çünkü her zaman "< " ve "> " işaretleri arasına yazılırlar.
TCP/IP Transmission Control Protocol/Internet Protocol cümlelerinin kısaltılmış halidir. Internet'i oluşturan protokollerdir. Başlangıçta Unix işletim sistemi için tasarlanmış olup günümüzde birçok işletim sistemini desteklemektedir.
Telnet Bir Internet sitesinden diğerine bağlanmak için kullanılan komut ve programdır. Komutu kullanarak bir internet sitesine bağlandığınızda karşınıza sitenin "login:" komut satırı gelecektir. Böylece Internet üzerinde iki makine direkt (ve özel) olarak birbirine bağlanabilir.
Transparan GIF'ler Bir çok servis Web sayfalarının güzel görünmesi için grafik arka fonlar kullanıyor. Bu fonun üzerine bir resim yerleştirildiğinde resmin hiç işinize yaramayacak yerleri güzel arka fonunuzun görünmesini engelleyebilir. Bunu önlemek için "transparan GIF"ler kullanılır. GIF dosyasındaki herhangi bir rengi transparan olarak atadığınızda o renk görülmeyecek, onun yerine arka fonunuz görüntülenecektir. Paint Shop Pro'nun 3.12 sürümü bu işi yapabilmektedir.
URL Uniform Resource Locator Web üzerinde ulaştığınız yerin kimliğini belirler. T
Bu adres şöyle ayrılır:
http:// protokol veya veri kaynağı
info.cern.ch alan ismi (domain name)
:80 "port" adresi
/hypertext/WWW/addressing/ atlanacak dizin adı
addressing.html açılacak döküman adı
Protokol veya veri kaynağı Bu bölüm veriye ulaşmak için kullanılacak protokolü belirtir. Başlıca protokoller şunlardır:
http:// HTML dosyalara ulaşmak için kullanılır
ftp:// download edilebilir bir dosyayı belirtir.
mailto:// e-mail yollamak için kullanılacak uygulamaya bağlanır
file:// lokal bir dosyayı işaret eder
Alan ismi (domain name) Bağlanılmak istenen sunucunun Internet üzerindeki ismidir. Bir alan isminin uzantısı genellikle onun tipini de belirler:
.com ticari kuruluş
.edu öğretim
.mil askeri
.net servis sağlayıcı
.org kar amaçlı olmayan organizasyon
"Port" adresi
http:// protokolü sadece :80 portunu kullandığından genellikle bu takı kullanılmaz.
Atlanacak dizin adı
Web sayfasının sunucu üzerindeki dizinini belirtir.
Açılacak döküman adı
Web sayfasının sunucu üzerindeki spesifik dosya adını belirtir. Kullanılmak zorunda değildir.
VDOWave VDOWave hareketli görüntüleri sıkıştırmakta kullanılan ilginç bir yöntemdir. Bu yöntemin en somut örneği VDOLive'dir.
Veronica Nevada Üniversitesinde geliştirilmiş olan Veronica (Very Easy Rodent Oriented Net-Wide Index to Computerized Archives) binlerce gopher servisindeki her bir menü maddesini içeren devasal bir veritabanıdır. Devamlı güncellenen Veronica veritabanı, bir çok gopher menüsünden bulunabilir.
Virtual reality (sanal gerçeklik) Kullanıcının müdahale edebildiği 3-Boyutlu ortama verilen addır. Sanal gerçeklik sayesinde kişi ilüzyonlarla yaratılmış 3-Boyutlu dünyaya adım atabilir, oradaki nesnelerle iletişim kurabilir.
Webmaster Bir web sitesinin yönetimini üstlenen kişiye "Webmaster" adı verilir. Webmaster'ın görevi Web sitesininin tasarımını yapmak ve "çarpıcılığını" korumaktır. Günümüzde bu işi tek bir kişinin yapması çok zordur. Bunun için genelde bir web sitesini birden çok kişi "takım" ruhuyla ayakta tutar.
Not: Alıntıdır.
